In Bob’s artikel over het verschil tussen een krukas en een nokkenas kreeg je al een introductie in hoe een nokkenas werkt. Hier gaan we nog een stapje verder en leggen we ook uit wat klepspeling precies is.
Nokkenassensystemen
Er zijn verschillende manieren waarop (één of meerdere) nokkenas(sen) in een motor gemonteerd kunnen zitten. De meest voorkomende:
1 Bovenliggende nokkenas: SOHC (Single OverHead Cam)
Hierbij is er 1 nokkenas die boven de cilinders ligt. In het voorbeeld hieronder duwen de nokken tegen tuimelaars die op hun beurt op de stelen duwen van de kleppen (de klepstelen).
animatie: HowStuffWorks.com
2 bovenliggende nokkenassen: DOHC (Double OverHead Cam)
Hierbij zijn er dus 2 nokkenassen die boven de cilinders gemonteerd zijn. De nokken in het voorbeeld hieronder duwen niet op tuimelaars, maar rechtstreeks op de klepstelen.
tekening: Wikipedia.org
Onderliggende nokkenas (Pushrod)
Hier ligt de nokkenas onder de cilinders. Dit heeft als voordeel dat de aandrijving van de nokkenas gemakkelijker te doen is, omdat de nokkenas dichter bij de krukas ligt.
De bewegingen van de nokken moeten dan natuurlijk wel overgebracht worden naar de klepstelen, en dat gebeurt door klepstoters (lange staven die aangestoten worden door de nokken). Die klepstoters zijn dan verbonden met tuimelaars die op hun beurt de klepstelen aanstoten.
tekening: Wikipedia.org
Over het algemeen is een onderliggende nokkenas wel wat minder efficiënt dan een bovenliggende nokkenas, omdat er energie verloren gaat in het mechanisme van klepstoters en tuimelaars. Hoe directer de aandrijving van de klepstelen gebeurt, hoe minder energie er verloren gaat.
Distributie
De aandrijving van de nokkenas door de krukas noemen we distributie in de motor. En ook daar zijn weer verschillende manieren voor:
- via tandwielen op zowel de krukas als de nokkenas die op elkaar ingrijpen. Dit systeem is gemakkelijker toepasbaar bij een onderliggende nokkenas omdat de 2 assen dichter bij elkaar liggen dan wanneer de nokkenas boven de cilinders ligt.
- via een ketting (zie de middelste foto hierboven voor een voorbeeld)
- via een distributieriem: een riem biedt het voordeel ten opzichte van een distributieketting dat die niet gesmeerd moet worden.
Klepspeling
Klepspeling is de afstand tussen de klepsteel en de tuimelaar of de nok van de nokkenas. De klepspeling is doorgaans erg klein (b.v. 0,20 mm.) en kan je meten met voelermaten. Dat is een stuk gereedschap dat bestaat uit kleine metalen plaatjes van verschillende dikte die je tussen de klepsteel en de tuimelaar/nok kan steken.
Klepspeling is erg belangrijk voor een motor omdat die ervoor zorgt dat de klep helemaal terug sluit nadat ie aangestoten is door de tuimelaar of nok, en dat ook wanneer de kleppen en de nokken een klein beetje uitzetten doordat ze opwarmen wanneer de motor op bedrijfstemperatuur komt. En dat zorgt ervoor dat de verbranding in de cilinder correct gebeurt. Te veel of te weinig klepspeling kan dan ook flinke nadelen hebben:
- Te veel klepspeling heeft tot gevolg dat de nokken/tuimelaars meer afstand moeten afleggen om tot aan de klepsteel te geraken, waardoor de motor meer dan normaal een tikkend of ratelend geluid begint te maken. Ook zorgt dit voor onnodige slijtage aan de verschillende onderdelen van het kleppensysteem.
- Te weinig klepspeling zorgt voor krachtverlies: de klep gaat dan immers te snel open en te traag dicht. Hierdoor is de cilinder niet helemaal afgesloten tijdens de ontploffing van de brandstof, wat krachtverlies tot gevolg heeft. Bovendien kan te weinig klepspeling nog dramatischere gevolgen hebben: kleppen worden flink warm. Om af te koelen moeten ze contact maken met de rest van het motorblok. Normaalgezien gebeurt dat prima wanneer de klep terug in zijn klepzitting terecht komt. De klepzitting is de uitsparing binnenin de cilinder waar de klep in valt als de klep toe is. Als de klep die hitte niet meer af kan geven, kan de klep deels smelten en dus beschadigd geraken. Daardoor sluit de klep nog minder goed aan, waardoor we in een vicieuze cirkel terecht komen. In het ergste geval kan het zelfs gebeuren dat een klep, die niet meer voldoende sluit, botst met de zuiger, waardoor zowel de klep als de zuiger sterk beschadigd kunnen geraken.
Weet jij welk soort nokkenassysteem er in jouw scheepsmotor zit ? Op naar je motorhandleiding !
Vond je dit artikel interessant ? Deel het dan op Facebook of Twitter en geef ons gerust een Google +1 ;).